O‘zbekiston Respublikasi ish yuritish tizimi tahlili
Boshqaruv faoliyati samaradorligi bevosita farmoyish hujjatlarining qanchalik to‘g‘ri va aniq tuzilganligiga bog‘liq. Ushbu hujjatlar tashkilotning strategik maqsadlarini kundalik vazifalarga aylantirish vositasi hisoblanadi.
Mazkur taqdimotda biz farmoyish hujjatlarining turlari, ularning yuridik kuchi va zamonaviy ish yuritishdagi o‘rnini batafsil ko‘rib chiqamiz.
Farmoyish hujjatlari - bu muayyan organ yoki tashkilot rahbari tomonidan boshqaruv vazifalarini hal qilish maqsadida chiqariladigan yuridik hujjatlardir.
Har qanday farmoyish hujjati amaldagi qonunchilikka zid bo‘lmasligi kerak. Ular tashkilot nizomi yoki rahbarga berilgan vakolatlar doirasida ishlab chiqiladi.
Buyruq - tashkilotning asosiy faoliyatiga oid muhim masalalarni hal qilish uchun chiqariladi. Ular kadrlar bo‘yicha va asosiy faoliyat bo‘yicha turlarga bo‘linadi.
U biron-bir harakatni amalga oshirish yoki to‘xtatish haqidagi qat’iy talabdir.
Buyruq nima maqsadda yoki qaysi yuqori hujjat asosida chiqarilayotgani tushuntiriladi.
Aniq vazifalar, ijrochilar va muddatlar "BUYURAMAN" so‘zidan keyin sanab o‘tiladi.
Farmoyish odatda tezkor va joriy masalalarni hal qilish uchun chiqariladi. U buyruqdan farqli o‘laroq, cheklangan muddatli va tor doiradagi vazifalarga qaratilgan bo‘lishi mumkin.
Tezkor axborot yetkazish.
Muayyan tadbirni tashkil etish.
Kichik guruhlar faoliyatini muvofiqlashtirish.
| Xususiyat | Buyruq | Farmoyish |
|---|---|---|
| Qamrovi | Uzoq muddatli, strategik | Qisqa muddatli, tezkor |
| Kalit so‘z | BUYURAMAN | FARMОYISH BERAMAN |
Qaror - bu kollegial organlar (kengashlar, komissiyalar, hay’atlar) tomonidan qabul qilinadigan hujjat turi. Unda ko‘pchilikning fikri inobatga olingan bo‘ladi.
Ko‘rsatma - biron bir texnik yoki uslubiy jarayonni qanday bajarish kerakligini tushuntiruvchi hujjatdir. U farmoyish xarakteriga ega bo‘lsa-da, ko‘proq metodik yo‘nalishni belgilaydi.
Masalan: Ichki mehnat tartibi ko‘rsatmalari.
Hujjatning yuridik kuchini ta’minlash uchun u standart rekvizitlar asosida rasmiylashtirilishi kerak. O‘zbekistonda bu O‘zDST 1157:2018 standarti bilan tartibga solinadi.
Sarlavha hujjat matnining qisqacha mazmunini ifodalashi kerak. Odatda "haqida" yoki "to‘g‘risida" so‘zlari bilan tugallanadi.
"Xodimlarni mukofotlash haqida" yoki "Komissiya tuzish to‘g‘risida".
Farmoyish hujjatlari matni qisqa, aniq va lo‘nda bo‘lishi lozim. Unda ikki xil talqin qilinadigan so‘zlar, adabiy bezaklar va his-hayajonli iboralar ishlatilmaydi. Buyruq ohangi har doim saqlanib qolishi kerak.
Hujjat imzoga kirmasdan oldin tegishli bo‘limlar (yuristlar, buxgalterlar) tomonidan tekshiriladi va viza qo‘yiladi. Bu hujjatning qonuniy ekanligini tasdiqlaydi.
Viza hujjatning oxirgi sahifasida, imzo rekvizitidan pastda joylashadi.
Imzo lavozim nomi, shaxsiy imzo va familiya hamda ism bosh harflaridan tashkil topadi.
Sana hujjat imzolangan kundan boshlab uning kuchga kirishini belgilaydi. Raqam esa hujjatni ro‘yxatdan o‘tkazish va arxivdan tez topish imkonini beradi.
Sana 05.05.2025 yoki 2025 yil 5 may ko‘rinishida yoziladi.
Bugungi kunda qog‘oz hujjatlar o‘rnini elektron hujjat almashinuvi tizimlari (EDMS) egallamoqda. Bunda elektron raqamli imzo (ERI) hujjatning yuridik kuchini ta’minlaydi.
Tezkorlik + Xavfsizlik + Iqtisod
Hujjat chiqarilishi bilan ish tugamaydi. Har bir farmoyish hujjatining oxirgi bandida uning ijrosini nazorat qiluvchi shaxs ko‘rsatiladi.
Farmoyish hujjatlari ularning ahamiyatiga qarab turlicha muddatlarda saqlanadi. Masalan, asosiy faoliyat bo‘yicha buyruqlar odatda doimiy saqlanadi.
Doimiy saqlanadiganlar
75 yil saqlanadiganlar (kadrlar)
5 yil saqlanadiganlar (tezkor)
Vakolatdan tashqariga chiqish yoki yuqori turuvchi qonunlarga zid bandlar kiritish.
Sana, raqam yoki muhrning yo‘qligi. Imzo rekvizitining noto‘g‘ri shakllantirilishi.
Farmoyish hujjatlari boshqaruv apparatining asosi bo‘lib, ular orqali hokimiyat irodasi ijrochilarga yetkaziladi. Hujjatlarni to‘g‘ri rasmiylashtirish nafaqat tartib, balki huquqiy xavfsizlik kafolatidir.
1. O‘zbekiston Respublikasining "Arxiv ishi to‘g‘risida"gi Qonuni.
2. O‘zDST 1157:2018 standarti - "Hujjatlarni rasmiylashtirish rekvizitlari".
3. A.S. Aminov. "Hujjatshunoslik va ish yuritish" darsligi. Toshkent, 2020 y.
4. N.A. G‘ulomov. "Boshqaruv hujjatlarini tayyorlash uslubiyati".
5. Lex.uz va davlat arxiv agentligi materiallari.
Savollar va takliflar uchun tayyormiz.